013 surah
ھي سورة مَدَنِیَّۃٌ آھي . ھِن ۾ 43 آيتون ۽ 6 رڪوع آھن
قرآن مجيد
مُترجم: عبدالسلام ڀُٽو
الۗمّۗرٰ ۣ تِلْكَ اٰيٰتُ الْكِتٰبِ ۭ وَالَّذِيْٓ اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَّبِّكَ الْـحَقُّ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يُؤْمِنُوْنَ 1
الف ــ لام ـــ ميم ـــ را، ھي (اللھ تعالى جي) ڪتاب جون ئي آيتون آھن ۽ توتي جيڪو ڪجهه تنھنجي پالڻھار جي طرفان نازل ڪيو ويو آھي سو برحق آھي. پر (پوءِ به) گهڻا ماڻهو ايمان نٿا آڻين.
— عبدالسلام ڀُٽواَللّٰهُ الَّذِيْ رَفَعَ السَّمٰوٰتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُـمَّ اسْتَوٰى عَلَي الْعَرْشِ وَسَـخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ ۭ كُلٌّ يَّـجْرِيْ لِاَجَلٍ مُّسَمًّى ۭ يُدَبِّرُ الْاَمْرَ يُفَصِّلُ الْاٰيٰتِ لَعَلَّكُمْ بِلِقَاۗءِ رَبِّكُمْ تُوْقِنُوْنَ 2
اها اللھ تعالى جي ئي ھستي آھي، جنھن آسمانن کي بغير ٿنڀن جي بلند ڪيو جيڪي توھان کي (صاف) نظر اچن ٿا پوءِ ھو نگھباني ڪرڻ لاءِ جلوهه افروز ٿيو (جو ڪير به ان جي نگھباني کي ظاھري طور نٿو ڏسي سگهي). ۽ هن سج ۽ چنڊ کي ھڪ نظام ھيٺ ھلڻ جو پابند بنايو، ھي سڀ ھڪ مقرر وقت تائين ھلندا رھن ٿا. اُھو ئي ھر ڪم جي حڪمت جوڙيندڙ آھي ۽ تفصيل سان نشانيون بيان ڪري ٿو ته جيئن توھان پنھنجي پالڻھار جي روبرو پيش ٿيڻ تي يقين ڪريو.
— عبدالسلام ڀُٽووَهُوَ الَّذِيْ مَدَّ الْاَرْضَ وَجَعَلَ فِيْهَا رَوَاسِيَ وَاَنْهٰرًا ۭ وَمِنْ كُلِّ الثَّمَرٰتِ جَعَلَ فِيْهَا زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ يُغْشِي الَّيْلَ النَّهَارَ ۭ اِنَّ فِيْ ذٰلِكَ لَاٰيٰتٍ لِّقَوْمٍ يَّتَفَكَّرُوْنَ 3
اھو (الله) ئي آھي جنھن زمين کي ڦھلائي ڇڏيو ۽ ان ۾ جبل ــ درياءَ ــ ھر قسم جا ميوا ۽ ھر جنس جا جوڙا (مؤنث ۽ مذڪر) بنايا، ھو ئي رات کي ڏينھن ۾ بدلائي ٿو، انهن ڳالھين ۾ غور ڪرڻ وارن لاءِ (وڏيون) نشانيون آھن.
— عبدالسلام ڀُٽووَفِي الْاَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجٰوِرٰتٌ وَّجَنّٰتٌ مِّنْ اَعْنَابٍ وَّزَرْعٌ وَّنَخِيْلٌ صِنْوَانٌ وَّغَيْرُ صِنْوَانٍ يُّسْقٰى بِـمَاۗءٍ وَّاحِدٍ ۣ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلٰي بَعْضٍ فِي الْاُكُلِ ۭ اِنَّ فِيْ ذٰلِكَ لَاٰيٰتٍ لِّقَوْمٍ يَّعْقِلُوْنَ 4
۽ زمين ۾ ھڪ ٻئي سان لڳولڳ مختلف علائقا آھن جن ۾ انگورن جا باغ، زرعي زمين ۽ کجين جا وڻ آهن انهن ۾ ڪي ھڪ ٿڙ وارا ته ڪي ٻن ٿڙن وارا آھن. سڀني وڻن کي ھڪ جھڙو ئي پاڻي ڏنو وڃي ٿو پر کائڻ جي ذائقي ۾ ڪنھن (علائقي جي) ميوي کي اسان تمام گهڻي شھرت ڏيندا آھيون (ته ڪن علائقن جي ميون کي گهٽ درجي ۾ رکندا آھيون). بيشڪ عقل وارن جي لاءِ انهن شين ۾ (وڏيون) نشانيون آھن.
— عبدالسلام ڀُٽووَاِنْ تَعْجَبْ فَعَجَبٌ قَوْلُهُمْ ءَاِذَا كُنَّا تُرٰبًا ءَاِنَّا لَفِيْ خَلْقٍ جَدِيْدٍ ڛ اُولٰۗىِٕكَ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا بِرَبِّهِمْ ۚ وَاُولٰۗىِٕكَ الْاَغْلٰلُ فِيْٓ اَعْنَاقِهِمْ ۚ وَاُولٰۗىِٕكَ اَصْـحٰبُ النَّارِ ۚ هُمْ فِيْهَا خٰلِدُوْنَ 5
(اي نبيﷺ!) ھنن ماڻهن جي انڪار تي توهان تعجب ڪريو ٿا. اصل ۾ ھِنن ماڻهن جو ھي قول ئي وڏي تعجب وارو آھي ته “جڏھن اسان (مَري) مٽي ٿي وينداسين ته ڇا اسان کي وري نئين سر ٻيھر جياريو ويندو؟” انهن ماڻهن پنھنجي پالڻھار جو انڪار ڪيو آھي ۽ انهن ماڻهن جي ڳچيءَ ۾ (جھالت جا) ڳَٽ پيل آھن ۽ اھي جھنمي آھن جنھن ۾ ھو ھميشه رھندا.
— عبدالسلام ڀُٽووَيَسْتَعْجِلُوْنَكَ بِالسَّيِّئَةِ قَبْلَ الْحَسَنَةِ وَقَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِمُ الْمَثُلٰتُ ۭ وَاِنَّ رَبَّكَ لَذُوْ مَغْفِرَةٍ لِّلنَّاسِ عَلٰي ظُلْمِهِمْ ۚ وَاِنَّ رَبَّكَ لَشَدِيْدُ الْعِقَابِ 6
۽ ھي ماڻهو (اسان جي طرفان ڏنل) مھلت واري وقت ۾ عذاب لاءِ جلدي مچائين ٿا حالانڪ ان کان پھريائين ٻين قومن تي عذاب اچي به چڪا آھن. بيشڪ تنھنجو پالڻھار ماڻهن جي ظلم ڪرڻ باوجود کين معاف ڪندڙ آھي ۽ سخت عذاب ڏيندڙ به آھي.
— عبدالسلام ڀُٽووَيَقُوْلُ الَّذِيْنَ كَفَرُوْا لَوْلَآ اُنْزِلَ عَلَيْهِ اٰيَةٌ مِّنْ رَّبِّهٖ ۭ اِنَّـمَآ اَنْتَ مُنْذِرٌ وَّلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ 7ۧ
(اي نبي ﷺ!) ڪافر چون ٿا ته ھن (نبي سڳوري) تي ڪا ظاھري نشاني ڇو نه نازل ڪئي وئي آھي؟ بيشڪ تون ته رڳو ڊيڄاريندڙ آھين ۽ ھر قوم ۾ ھدايت ڪندڙ ايندو ئي رھيو آھي.
— عبدالسلام ڀُٽواَللّٰهُ يَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ كُلُّ اُنْثٰى وَمَا تَغِيْضُ الْاَرْحَامُ وَمَا تَزْدَادُ ۭ وَكُلُّ شَيْءٍ عِنْدَهٗ بِمِقْدَارٍ 8
اللھ تعالى ھر مؤنث جي حمل کي ڄاڻي ٿو ۽ ٻچيداني ۾ جيڪا ڪجهه گهٽ وڌائي ٿئي ٿي ( هو ان کي به ڄاڻي ٿو) ھُن وٽ ھرھڪ شيءِ جي لاءِ ھڪ (ٺيڪ) اندازو مقرر آھي.
— عبدالسلام ڀُٽوعٰلِمُ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْكَبِيْرُ الْمُتَعَالِ 9
ھو سڀني لڪيل ۽ ظاھر شين جو ڄاڻندڙ آھي، (ھن جي ذات) سڀ کان وڏي ۽ مٿانھين آھي.
— عبدالسلام ڀُٽوسَوَاۗءٌ مِّنْكُمْ مَّنْ اَسَرَّ الْقَوْلَ وَمَنْ جَهَرَ بِهٖ وَمَنْ هُوَ مُسْتَخْفٍۢ بِالَّيْلِ وَسَارِبٌۢ بِالنَّهَارِ 10
توھان مان جيڪو به ڏاڍيان ڳالهائي ٿو يا آھستي ۽ جيڪو به رات جي اونداھي ۾ لڪيل ھجي يا ڏينھن جي روشني ۾ ھلندو ڦرندو ھجي، ان جي لاءِ سڀ ھڪ جھڙو آھي.
— عبدالسلام ڀُٽولَهٗ مُعَقِّبٰتٌ مِّنْۢ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهٖ يَحْفَظُوْنَهٗ مِنْ اَمْرِ اللّٰهِ ۭ اِنَّ اللّٰهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتّٰى يُغَيِّرُوْا مَا بِاَنْفُسِهِمْ ۭ وَاِذَآ اَرَادَ اللّٰهُ بِقَوْمٍ سُوْۗءًا فَلَا مَرَدَّ لَهٗ ۚ وَمَا لَهُمْ مِّنْ دُوْنِهٖ مِنْ وَّالٍ 11
ھر شخص جي لاءِ اڳيان ۽ پويان ڪجهه فرشتا مقرر آھن، جيڪي اللھ تعالى جي حڪم سان سندس نگراني ڪندا رھن ٿا. بيشڪ اللھ تعالى ڪنھن به قوم جي حالت ان وقت تائين نٿو بدلائي جيستائين اھا قوم (ذھني طور تي) خود پنھنجي حالت بدلائڻ لاءِ تيار نٿي ٿئي ۽ جڏھن اللھ تعالى ڪنھن قوم تي مصيبت آڻڻ جو فيصلو ڪري ٿو ته پوءِ ڪير به ان (فيصلي) کي ٽاري نٿو سگهي ۽ اللھ تعالى کان سواءِ ٻيو ڪير به انهن جي مدد نٿو ڪري سگهي.
— عبدالسلام ڀُٽوهُوَ الَّذِيْ يُرِيْكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَّطَمَعًا وَّيُنْشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ ۚ12
اھو (اللھ) ئي توھان ماڻهن کي (آسمان ۾) کنوڻ ڏيکاري ٿو جنھن کي ڏسي ڀؤ به ڪريو ٿا ته وري (مينھن جي اچڻ جي) اميد به رکو ٿا ۽ ھو پاڻي سان ڀريل ڪڪرن کي (برسات لاءِ) بلند ڪري ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽووَيُسَبِّحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهٖ وَالْمَلٰۗىِٕكَةُ مِنْ خِيْفَتِهٖ ۚ وَيُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَيُصِيْبُ بِهَا مَنْ يَّشَاۗءُ وَهُمْ يُجَادِلُوْنَ فِي اللّٰهِ ۚ وَهُوَ شَدِيْدُ الْمِحَالِ ۭ13
ڪڪرن جو گجگوڙ به ھُن (اللھ) جي تعريف سان گڏ پاڪائي بيان ڪري ٿو، ملائڪ ان جي خوف کان تعريف ۽ پاڪائي بيان ڪن ٿا ۽ اھو ئي چمڪندڙ کنوڻ کي موڪلي ٿو پوءِ ھو جنھن تي چاھي ڪيرائي به ٿو (اھڙيون شيون ڏسڻ کان پوءِ به) ھي ڪافر اللھ تعالى جي باري ۾ جهڳڙو ڪن ٿا. بيشڪ اللھ تعالى زبردست طاقت وارو آھي.
— عبدالسلام ڀُٽولَهٗ دَعْوَةُ الْحَقِّ ۭ وَالَّذِيْنَ يَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِهٖ لَا يَسْتَجِيْبُوْنَ لَهُمْ بِشَيْءٍ اِلَّا كَبَاسِطِ كَفَّيْهِ اِلَى الْمَاۗءِ لِيَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَالِغِهٖ ۭ وَمَا دُعَاۗءُ الْكٰفِرِيْنَ اِلَّا فِيْ ضَلٰلٍ 14
اھڙي ھستي کي ئي پڪارڻ حق آھي، جيڪي ماڻهو اللھ تعالى کان سواءِ ٻين کي پڪارين ٿا ھو انهن کي ڪنھن به شيءِ جو جواب نٿا ڏين، جيئن ڪو شخص پنھنجا ٻئي ھٿ پاڻي ڏي ڊگها ڪري ته جيئن پاڻي ان جي وات ۾ اچي، اھڙي طريقي سان ته پاڻي ڪڏھن به سندس وات ۾ نه اچي سگهندو. ڪافرن جو پڪارڻ به اھڙي جھالت کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ناھي.
— عبدالسلام ڀُٽووَلِلّٰهِ يَسْجُدُ مَنْ فِي السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ طَوْعًا وَّكَرْهًا وَّظِلٰلُهُمْ بِالْغُدُوِّ وَالْاٰصَالِ 15۞
آسمانن ۽ زمين جي سموري مخلوق اللھ تعالى کي چاھيندي يا نه چاھيندي سجدو ڪري ٿي ۽ ھر شيءِ جا پاڇا به صبح ۽ شام اللھ تعالى جي اڳيان سجدو ڪندا رھن ٿا.
— عبدالسلام ڀُٽوقُلْ مَنْ رَّبُّ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ۭ قُلِ اللّٰهُ ۭ قُلْ اَفَاتَّخَذْتُمْ مِّنْ دُوْنِهٖٓ اَوْلِيَاۗءَ لَا يَمْلِكُوْنَ لِاَنْفُسِهِمْ نَفْعًا وَّلَا ضَرًّا ۭ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْاَعْـمٰى وَالْبَصِيْرُ ڏ اَمْ هَلْ تَسْتَوِي الظُّلُمٰتُ وَالنُّوْرُ ڬ اَمْ جَعَلُوْا لِلّٰهِ شُرَكَاۗءَ خَلَقُوْا كَخَلْقِهٖ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ ۭ قُلِ اللّٰهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَّهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ 16
(اي نبيﷺ!) انهن کان پُڇا ڪر ته آسمانن ۽ زمين جو مالڪ ڪير آھي؟ تون ئي کين ٻڌاءِ ته (صرف) اللھ تعالى. (ھاڻي کين) چؤ ته ڇا پوءِ توھان ان کان سواءِ اھڙا معبود ٺاھيا آھن جيڪي پنھنجو پاڻ کي به ڪو فائدو يا نقصان نٿا پھچائي سگهن؟ يا (کين چؤ ته) اونداھي ۽ روشني برابر ٿي سگهن ٿيون يا ھي اللھ تعالى سان گڏ جن کي شريڪ ڪن ٿا انهن ڪا شيءِ پيدا ڪئي ھجي، جيئن اللھ تعالى پيدا ڪري ٿو. ڇا انهن ماڻهن کي اللھ تعالى جو ۽ شريڪن جو پيدا ڪرڻ ھڪ جھڙو نظر اچي ٿو؟ (اي نبي ﷺ!) کين ٻڌاءِ ته ھر شيءِ جو پيدا ڪندڙ صرف اللھ تعالى آھي ۽ ھو اڪيلو ۽ زبردست آھي.
— عبدالسلام ڀُٽواَنْزَلَ مِنَ السَّمَاۗءِ مَاۗءً فَسَالَتْ اَوْدِيَةٌۢ بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا ۭ وَمِـمَّا يُوْقِدُوْنَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاۗءَ حِلْيَةٍ اَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهٗ ۭ كَذٰلِكَ يَضْرِبُ اللّٰهُ الْـحَقَّ وَالْبَاطِلَ ڛ فَاَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاۗءً ۚ وَاَمَّا مَا يَنْفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الْاَرْضِ ۭ كَذٰلِكَ يَضْرِبُ اللّٰهُ الْاَمْثَالَ ۭ17
اللھ تعالى آسمانن مان پاڻي نازل ڪيو پوءِ ضرورت آھر نالا ۽ نديون وھڻ شروع ٿي ويا ۽ وڏي سيلاب جي شڪل اختيار ڪرڻ کان پوءِ ان جي مٿان گَج پيدا ٿي جيڪا پاڻي سان گڏ ھلندي رهي ٿي. بلڪل اھڙي گج زيور وغيره کي باهه ۾ پگهرائڻ وقت به پيدا ٿيندي آھي. اھڙي طرح اللھ تعالى حق ۽ باطل جي وضاحت ڪري ٿو، پوءِ گج ته پنھنجو پاڻ ختم ٿي ويندي آھي، باقي جيڪا ماڻهن جي فائدي واري شيءِ ھوندي آھي اھا زمين تي باقي موجود رھندي آھي. اللھ تعالى اھڙي طريقي سان (حق ۽ باطل جي) پرک ڪرڻ لاءِ مثال ڏئي ٿو.
— عبدالسلام ڀُٽولِلَّذِيْنَ اسْتَجَابُوْا لِرَبِّهِمُ الْحُسْنٰى ڼ وَالَّذِيْنَ لَمْ يَسْتَجِيْبُوْا لَهٗ لَوْ اَنَّ لَهُمْ مَّا فِي الْاَرْضِ جَمِيْعًا وَّمِثْلَهٗ مَعَهٗ لَافْتَدَوْا بِهٖ ۭ اُولٰۗىِٕكَ لَهُمْ سُوْۗءُ الْـحِسَابِ ڏ وَمَاْوٰىهُمْ جَهَنَّمُ ۭ وَبِئْسَ الْمِهَادُ ۧ18
جن ماڻهن پنھنجي پالڻھار جو حڪم (دل سان) مڃيو تن لاءِ ڀلائي آھي ۽ جن ماڻهن سندس حڪم قبول نه ڪيو (ته قيامت جي ڏينھن) انهن وٽ زمين جي ھر شيءِ به موجود ھجي ۽ ان جيتري ٻي به ھجي ته ھو پاڻ کي بچائڻ لاءِ اھا سڀ ڏيڻ لاءِ تيار ٿي ويندا. اھڙن ماڻهن جو سخت حساب ٿيندو. سندن رھڻ جي جاءِ جھنم ھوندي ۽ اھو برو ٺڪاڻو ھوندو.
— عبدالسلام ڀُٽواَفَـمَنْ يَّعْلَمُ اَنَّـمَآ اُنْزِلَ اِلَيْكَ مِنْ رَّبِّكَ الْـحَقُّ كَمَنْ هُوَ اَعْمٰى ۭ اِنَّـمَا يَتَذَكَّرُ اُولُوا الْاَلْبَابِ ۙ19
ڇا جيڪو ماڻهو تنھنجي پالڻھار جي طرفان نازل ٿيندڙ (قرآن) کي حق سمجهي ٿو سو ان جھڙو ٿي سگهي ٿو جيڪو (قرآن کان) انڌو ھجي (يعني قرآن کي مڃي ئي نه)؟ بيشڪ عقل وارا ئي نصيحت وٺندا آھن.
— عبدالسلام ڀُٽوالَّذِيْنَ يُوْفُوْنَ بِعَهْدِ اللّٰهِ وَلَا يَنْقُضُوْنَ الْمِيْثَاقَ ۙ20
(قرآن کي حق سمجهڻ وارا ئي) اللھ تعالى سان ڪيل وعدي کي پورو ڪندا آھن ۽ ان کي ڪڏھن به نه ٽوڙيندا آھن.
— عبدالسلام ڀُٽو